Hanneke van der Heijden Gemeente Rotterdam

‘Rotterdam Circulair’: zo stimuleert de gemeente Rotterdam de circulaire economie in haar stad

0 ·Leestijd: 3:45

Het voert wat ver om nu al te veronderstellen dat Rotterdam sinds de komst van Hanneke van der Heijden één onwrikbaar bolwerk van circulariteit is geworden. De strategisch adviseur van het programma Rotterdam Circulair werkt namelijk pas sinds 1 april van dit jaar bij de gemeente. Maar dat er resultaten gaan komen, daarvan is Hanneke overtuigd.

“We zijn geen gemeentelijke afdeling of dienst, maar een programma”, legt ze uit. “Dat betekent dat we dwars door alle lijnen en disciplines heen werken. De gemeentelijke organisatie wordt zo breed mogelijk bij Rotterdam Circulair betrokken.” Het programma is in het leven geroepen om de circulaire economie in de stad te stimuleren. De bouw is één van de vier sleutelsectoren om dat te realiseren. Hoe lang het programma zal bestaan? “Geen idee”, zegt Hanneke. “We bestaan tijdelijk, zo lang als het nodig is er voor te zorgen dat de nieuwe manier van werken en denken voor alle collega’s gewoon is. En is die transitie bereikt, dan zijn we overbodig.”

Helemaal geen afval meer
Maar zo ver is het nog lang niet, blijkt uit onderzoek onder zowel bewoners van Rotterdam als onder de gemeentelijk ambtenaren. “Circulaire oplossingen liggen niet klaar op de plank, we zitten met z’n allen min of meer nog in de pioniersfase.” Bewoners, ondernemers en collega’s hebben in veel gevallen al wel over circulariteit gehoord, maar het beeld dat ze daarbij hebben, is niet altijd volledig, aldus Hanneke.

“Het dominante beeld van circulariteit gaat over afval en het beperken daarvan, maar dat is maar een klein onderdeel. Het risico bestaat dat men zich helemaal focust op het optimaliseren van de systematiek van afvalstromen. Maar daarmee verander je niet de keten aan de voorkant en verleng je eigenlijk de lineaire economie. Terwijl het doel en uitgangspunt moet zijn: een ander systeem waarbij we binnen onze planetaire grenzen wonen, leven, werken, consumeren en produceren.”

"Als opdrachtgever kan je substantieel bijdragen aan het versterken en in praktijk brengen van het circulaire gedachtengoed."

De rol van de opdrachtgever
Een grote stad als Rotterdam heeft echt de mogelijkheden substantieel bij te dragen aan het versterken en in de praktijk brengen van het circulair gedachtengoed. “Wij zijn opdrachtgever voor de bouw, verbouw en onderhoud van ons eigen vastgoed”, zegt de strategisch adviseur, “en natuurlijk ook voor wat betreft de openbare werken. Juist als opdrachtgever kunnen en moeten we een positie innemen. Circulariteit begint in veel gevallen ook bij de opdrachtgever. Stelt die de juiste vragen en ambities? En neemt hij gedurende het proces de juiste houding aan? Biedt de opdrachtgever de ruimte om innovatie uit de markt een echte kans te geven?”

Ambitieniveau
Volgens Hanneke is het belangrijk dat de opdrachtgever in de fase van inkoop en aanbesteding de circulaire ambities helder formuleert. “Het is niet genoeg om aan de eisen nog even een vrijblijvend regeltje over circulariteit toe te voegen”, zegt ze. “Het hele proces moet samen met verschillende disciplines, zoals de ontwerper en uitvoerder, integraal worden doorlopen. Zij moeten het ambitieniveau delen en hoe hoger de ambitie, des te scherper de opdrachtgever vervolgens de voortgang van het proces moet bewaken. Soms”, licht Hanneke nader toe, “kan het helpen om het algemene woord ‘circulair’ niet eens te gebruiken, maar concreter te omschrijven welk doel je met het circulaire project beoogt. Circulariteit is namelijk een middel en geen doel op zich.”

Mooie verhalen
Hanneke is gedreven en, zegt ze zelf, ook wel wat ongeduldig. “Dat mag ook best, vind ik, want het streven naar een circulaire economie blijft nogal eens hangen in mooie verhalen die niet altijd antwoord geven op de systeemvragen die nodig zijn om naar een circulaire economie te gaan.” Van der Heijden houdt zich al zo’n zes jaar met circulariteit bezig en heeft een duidelijke missie. “Ik doe deze baan, omdat ik iets wil veranderen”, benadrukt ze. “Want zoals we nu nog met de grondstoffen omgaan, klopt gewoon niet.”

"Het streven naar een circulaire economie blijft nogal eens hangen in mooie verhalen die niet altijd antwoord geven op de systeemvragen die nodig zijn om naar een circulaire economie te gaan."

Resultaten
Van haar mag de transitie naar circulariteit als gemeengoed best wat sneller, maar ze ziet ook al resultaten om zich heen. “Wij hebben met Rotterdam Circulair een stevig programma met dito budget, het thema komt steeds vaker op tafel en wordt ook steeds serieuzer genomen. Als thema binnen gebiedsontwikkelingen, het oppakken van circulair asset management en in de uitvoering van projecten aan eigen vastgoed en openbare ruimte. Zo zijn we bij de gemeente mooie stappen aan het zetten om circulariteit concreet te maken, zonder het doel uit het oog te verliezen”, aldus Hanneke. ”Materiaalpaspoorten ontwikkelen bijvoorbeeld, en deze niet zien als het doel maar een middel om meer inzicht te verschaffen voor slim onderhoud en levensduurverlenging van objecten.”

Accepteren dat we fouten maken
Maar er moet dus nog veel gebeuren en in de toekomst kijken doet de strategisch adviseur liever niet. Hoe het circulair bouwen er in 2040 voor staat? “Geen idee”, zegt ze. “We moeten een stip op de horizon zetten en stappen nemen, waarbij we al doende zullen moeten leren en onderweg accepteren dat we fouten maken. Onderdeel van het transitiedenken is dat je niet het precieze pad kan uitstippelen, maar dat je met alle kennis waar je op dat moment over beschikt én een beetje lef op weg gaat en gaandeweg leert en bijstuurt. De juiste vragen blijven stellen is relevanter dan nu al alle antwoorden willen formuleren.”

Vind je dit een interessant artikel? Deel het met je netwerk.

Reacties