Verduurzaming van Nederlandse woningen vraagt om kleine stappen

Als onderzoekers van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) hebben wij begin dit jaar een rapport uitgebracht over de beleidsvoornemens van politieke partijen voor de toekomstige woningmarkt in ons land. Aan de orde komen de ruimtelijke ordening, de hypotheekmarkt en de markt voor huurwoningen. Maar ook de voortgang in de verduurzaming van onze woningen. Op dat terrein is nog een grote slag nodig om tot concrete maatregelen te komen.

Energieakkoord

In 2013 sloten zo’n veertig maatschappelijke organisaties het Nationale Energieakkoord. Met daarin doelstellingen om het energieverbruik in ons land in 2020 fors te verminderen. Inmiddels wordt allerwege vastgesteld dat de doelstellingen van het Akkoord niet zullen worden gehaald. Dat besef is ook doorgedrongen in de politieke arena. De reactie van veel partijen daarop is geweest om nog ambitieuzere doelstellingen te formuleren. Concrete maatregelen die echt bijdragen aan een lager energieverbruik blijven echter in vrijwel alle programma’s uit. Uit onze analyses blijkt dat er alleen al in de woningmarkt met relatief beperkte ingrepen en middelen grote energiewinst te behalen valt. Hiervoor is echter wel een omslag in het denken van politici en beleidsmakers nodig.

Andere weg

De huidige politiek concurreert vooral op het formuleren van steeds ambitieuzere doelstellingen. Deze richten zich met name op zeer energiezuinige nieuwbouwwoningen die van de grond af aan energieneutraal kunnen worden opgetrokken. Politieke aandacht voor de bestaande voorraad is er eigenlijk alleen in de corporatiesector. Als dit de weg is waarlangs we onze doelstellingen niet halen, welke kant moeten we dan wel op?

In ons onderzoek trekken wij de conclusie dat er juist in de bestaande woningen grote winst te boeken is. Maar dan moeten we wel de ambitie loslaten dat die woningen aan de hoogste eisen moeten voldoen. Want besparingen zijn het grootst bij het zetten van kleine stappen in de meest energie-onzuinige woningen. Als alle bestaande woningen minimaal het C-label verwerven, kan de hele besparingsdoelstelling van het Energieakkoord voor alle sectoren in de Nederlandse economie bijna volledig via de woningmarkt worden gerealiseerd.

Terugverdientijd

Binnen de bestaande voorraad leveren de koopwoningen weer grotere besparingen op dan de huursector. Simpelweg omdat er meer koopwoningen zijn en omdat die gemiddeld meer energie verbruiken. Bij veel eigenaren staat verduurzamen echter – begrijpelijk – niet boven aan de agenda. Naast het regelen en de overlast van een dergelijke verbouwing komt uit onze analyse naar voren dat de terugverdientijden voor de investeringen relatief lang zijn. Zelfs voor de laagste stappen geldt een terugverdientijd van tenminste 12 jaar. Dit gaat al gauw over de horizon van de huidige eigenaren heen.

Concrete maatregelen

Eigenaren moeten worden verleid – of verplicht – tot het nemen van eenvoudige maatregelen. Het stimuleren van energiebesparing lukt beter door subsidies te richten op stappen onderaan het spectrum. Dat is effectiever dan zeer beperkte energiewinst financieren in toch al bijna energieneutrale woningen. Eigenaren kunnen bijvoorbeeld worden verleid met een verlaging van de overdrachtsbelasting voor energiezuinige woningen. Met de verplichting van energiemaatregelen aan de onderkant kan worden ondersteund met de inzet van subsidies en fondsen. Het van de grond krijgen van een grootschalige energietransitie begint in ieder geval niet met hoogmoed bij de top, maar met kleine stappen op menselijke schaal.